13. Η καθημερινότητα των πολιτών στο βυζαντινό κράτος διανθιζόταν από συχνές πομπές. Σε συγκεκριμένες ημέρες και για διάφορες αιτίες λάμβαναν χώρα λιτανείες με περιφορές θαυματουργών εικόνων και ιερών λειψάνων. Άλλωστε οι πορείες αυτές, αναγκαίο συστατικό των περισσότερων βυζαντινών τελετών, έβγαζαν στους δρόμους εκπροσώπους όχι μόνο του κλήρου αλλά και των συντεχνιών, των αξιωματούχων ή των σπουδαστών. Οι αυτοκρατορικές πομπές ήταν από τις πιο αντιπροσωπευτικές και περνούσαν από τους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και των περιχώρων της. Γραπτές πηγές όπως το De Ceremoniis ή το Τυπικόν της Μεγάλης Εκκλησίας σφύζουν από γλαφυρές λεπτομέρειες σχετικά με τις επιβλητικές πορείες προς την Αγία Σοφία με την ευκαιρία των Μεγάλων Εορτών ή προς άλλα σημαντικά προσκυνήματα. Όμως και η εθιμοτυπία ορισμένων τελετών με ιδιωτικό χαρακτήρα όπως ήταν οι γάμοι και οι κηδείες προέβλεπε πομπές. Παρόμοιες λιτανείες συνόδευαν επίσης τις σορούς των αγίων όταν μεταφέρονταν από τη μία εκκλησία στην άλλη, ακολουθούμενες από λευκοντυμένους πιστούς που βαστούσαν αναμμένα κεριά και δαυλούς. Τη μορφή πομπής έπαιρναν τέλος οι συλλογικές προσευχές και οι δεήσεις των Βυζαντινών στις δύσκολες ώρες όποτε απειλούνταν από έναν εξωτερικό εχθρό αλλά κι από την ανομβρία ή την καταστροφή της συγκομιδής.
Ένας από τους πιο πολυτελείς και καλά διατηρημένους σταυρούς που θα συνόδευσε κάποιες λιτανείες στα μεσοβυζαντινά χρόνια και μετέπειτα, σώζεται σήμερα στις προθήκες του Μουσείου Μπενάκη.
*Περιμένοντας τη μεγάλη στιγμή της πομπής όλοι οι δρόμοι της επιλεγμένης διαδρομής καθαρίζονταν με φροντίδα και στολίζονταν. Ο αυτοκράτορας, πεζός ή καβάλα στο άλογό του σταματούσε σε προκαθορισμένα σημεία για να δεχτεί τις επευφημίες του πλήθους. Ο θρίαμβος για τις στρατιωτικές νίκες, η υποδοχή των επισήμων ή του αυτοκράτορα σε μία πόλη καθώς και
η προπομπή την ώρα της αναχώρησής τους, έδιναν ισάριθμες αφορμές για την οργάνωση μιας τέτοιας δημόσιας πορείας.
Σταυρός λιτανείας με εγχάρακτο διάκοσμο και αφιερωματικές επιγραφές, Αδριανούπολη, γύρω στα 1000, ασήμι και διάκοσμος με επιχρύσωση και νιέλο, ύψ. 51 εκ., Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη (Δεληβορριάς Α.-Φωτόπουλος
