8. Λεπτομερείς περιγραφές παλατιών, γλαφυρές διηγήσεις που δεν μιλούν απλά για τα οικοδομήματα αλλά κυρίως για τη ζωή, όπως αυτή κυλούσε μέσα στις κατοικίες των πολιτών μιας αυτοκρατορίας που ήθελε να φαντάζει νέα. Ο πολιτισμός της ωστόσο ερχόταν από μακριά, με ρίζες βαθιές στις ελληνορωμαϊκές παραδόσεις της Ανατολής. Μία διαδρομή μακραίωνη που άφησε τα σημάδια της στις δημιουργίες των παλαιοχριστιανικών αιώνων. Η εξήγηση για την παράταιρη συνύπαρξη του αρχαίου κόσμου με τον καινούργιο στον οποίο είχε σταδιακά επικρατήσει η νέα χριστιανική θρησκεία, πρέπει σίγουρα να αναζητηθεί και στην παιδεία των Βυζαντινών, που στηρίχτηκε σε δύο αντιφατικές βάσεις, την ελληνική και ρωμαϊκή πνευματική κληρονομιά και τη χριστιανική διδασκαλία. Γιατί ενώ η χριστιανική κοινωνία στην πιο ακραία της έκφραση απέρριπτε τον αρχαίο πολιτισμό, διατήρησε τις παραδοσιακές εκπαιδευτικές του μεθόδους. Χρησιμοποίησε κι εκείνη τα "ειδωλολατρικά" κείμενα προσδίδοντάς τους όπου χρειαζόταν τις δικές της ερμηνείες.
Έτσι οι άνθρωποι των χρόνων εκείνων αλλά και οι μεταγενέστεροι, ιδιαίτερα όσοι είχαν το προνόμιο να γεννηθούν σε εύπορα σπίτια, διαπαιδαγωγήθηκαν με τους αρχαίους συγγραφείς, τους τραγικούς και τους φιλοσόφους και καλλιέργησαν το λόγο τους με βοηθό τον Όμηρο.
Πάνω στα αντικείμενα που κατασκεύασαν και μεταχειρίζονταν καθημερινά, έβαλαν θεούς και ημίθεους, νύμφες, ήρωες και κενταύρους, πρόσωπα, όντα και τέρατα δανεισμένα από τη μυθολογία, να πιστοποιούν την αντοχή του αρχαιοελληνικού πνεύματος.
*Χαρακτηριστική αυτών των ανάμικτων αισθημάτων είναι η παράκληση ενός Βυζαντινού από τον 11ο αιώνα:
«Αν θα ‘θελες, Χριστέ μου, να εξαιρέσεις από τη δίκαιη κρίση σου
κάποιους από τους άλλους [ειδωλολάτρες],
ας εξαιρέσεις για χάρη μου τον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο
γιατί κι οι δύο αυτοί, με τα έργα τους και τη ζωή τους,
βρέθηκαν πολύ κοντά στους δικούς σου νόμους».
Πιάτο με παράσταση της Ινώς και του Μελικέρτη πάνω σε θαλάσσιο κένταυρο, Αίγυπτος, πρώτο μισό του 7ου αιώνα, ασήμι με έκτυπο επιχρυσωμένο διάκοσμο, διάμ. 25 εκ., Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη (Δεληβορριάς Α.-Φωτόπουλος Δ., Η Ελλάδα του Μουσείου Μπενάκη, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 1997, σελ. 180, εικ. 307).
