Δευτέρα 13 Οκτωβρίου 2008

17. Τα εικονογραφημένα χειρόγραφα

17. Τα εικονογραφημένα χειρόγραφα ήταν άλλος ένας τομέας στον οποίο ο βυζαντινός ζωγράφος απέδειξε τις ικανότητές του. Ο περιορισμένος χώρος των σελίδων αποτελούσε μία πραγματική πρόκληση που μόνο με δεξιοτεχνία και ακρίβεια μπορούσε να αντιμετωπίσει. Οι ζωγραφιές και ο γραπτός λόγος συνδέονταν στενά και ένας βασικός σκοπός της ύπαρξης των ζωγραφισμένων θεμάτων ήταν η πληρέστερη εξήγηση και η ενδυνάμωση του μηνύματος που περιείχαν τα κείμενα. Σε ό,τι αφορά τη διακόσμηση των μικρογραφημένων βιβλίων οι καλλιτέχνες δανείζονταν στοιχεία από την αρχιτεκτονική, τα ψηφιδωτά, τη γλυπτική, τη μεταλλοτεχνία. Με το πινέλο και τα χρώματα κατόρθωναν να μιμηθούν τα ακριβά υλικά και τις λεπτές τεχνικές.
Τα ευαγγελιστάρια ήταν χειρόγραφα βιβλία που προορίζονταν για λειτουργική χρήση και στις σελίδες τους συγκέντρωναν περικοπές των Ευαγγελίων. Η σπουδαιότητα της θέσης τους στην Ορθόδοξη Εκκλησία ωθούσε τους πλούσιους Βυζαντινούς να χρηματοδοτούν τη δημιουργία αντιγράφων με λαμπρή εικονογράφηση. Ένα έξοχο δείγμα του φαινομένου αυτού είναι το Ευαγγελιστάρι Morgan. Η πρώτη σελίδα του φιλοξενεί δύο παραστάσεις: Στα δεξιά εικονίζεται ο ευαγγελιστής την ώρα που υπαγορεύει το κείμενο του Ευαγγελίου στο μαθητή του τον Πρόχορο ενώ η σκηνή στα αριστερά αναπαριστά την Ανάσταση. Γύρω από τα θέματα ένα πλαίσιο αντάξιο της σημασίας τους αντιγράφει με φινέτσα και χρωματικό πλούτο τα ωραιότερα σμάλτα.
Μικρογραφία από το Ευαγγελιστάρι Morgan, Κωνσταντινούπολη, γύρω στα 1050-1100, τέμπερα και χρυσός σε περγαμηνή, 378 φύλλα, 33,5Χ25,4 εκ., Νέα Υόρκη, Βιβλιοθήκη Pierpont Morgan (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ. 106).