9. Σε αρκετές περιπτώσεις οι Βυζαντινοί συνέχισαν και κάποτε διέσωσαν τις ιδέες και τα επιτεύγματα των παλαιότερων. Αξίζει να σημειώσουμε και τους τομείς στους οποίους ξεπέρασαν κατά πολύ τα δεδομένα και καθιέρωσαν νέα πρότυπα. Στην κατηγορία της μεταλλοτεχνίας το παράδειγμα που εικονογραφεί καλύτερα αυτή την αναγέννηση είναι ίσως το σμάλτο. Η τεχνική, ήδη γνωστή στην αρχαιότητα, αντιμετωπίστηκε με νέα ματιά από τους βυζαντινούς τεχνίτες που ειδικεύτηκαν σε μια ιδιαίτερη μορφή του, το περίκλειστο σμάλτο (cloisonné). Με τη λαμπερή πολυχρωμία και τη λεπτότατη εργασία τους τα βυζαντινά σμάλτα εντυπωσίαζαν σε Ανατολή και Δύση, έγιναν περιζήτητα σε
όλο τον τότε γνωστό κόσμο, απέκτησαν ένθερμους μιμητές και παραπέμπουν μέχρι σήμερα στην τέχνη του Βυζαντίου.
Οι βυζαντινοί καλλιτέχνες εκμεταλλεύτηκαν την ομορφιά του σμάλτου για να διακοσμήσουν μία μεγάλη ποικιλία αντικειμένων τόσο κοσμικής χρήσης όπως ήταν τα αυτοκρατορικά διάσημα, τα κοσμήματα ή τα πολυτελή σκεύη όσο και εκκλησιαστικής χρήσης όπως οι εικόνες, τα καλύμματα ιερών βιβλίων, τα άμφια, τα δισκοπότηρα κι οι λειψανοθήκες.
Η σταυροθήκη Fieschi Morgan, γνωστή με τα ονόματα των δύο προηγούμενων κατόχων της είναι ένα ορόσημο τόσο για την ιστορία της τέχνης του σμάλτου όσο και για την ιστορία των λειψανοθηκών, αυτών των παράξενων κειμηλίων μέσα στα οποία οι Βυζαντινοί φύλαγαν τα ιερά λείψανα.
*Τι ήταν όμως το περίφημο περίκλειστο σμάλτο που χρησιμοποιήθηκε σταθερά από τον 9ο αιώνα και μετά; Στο πρώτο στάδιο η διαδικασία απαιτούσε τη χάραξη του σχεδίου πάνω στην επιφάνεια του μετάλλου. Ακολουθούσε η κόλληση λεπτών χρυσών ελασμάτων στα περιγράμματα του θέματος. Τα σχήματα που προέκυπταν έπρεπε στη συνέχεια να διαιρεθούν σε μικρές κυψέλες κατάλληλες να δεχτούν μέσα τους μία ανάμειξη από σκόνη γυαλιού και μεταλλικά οξείδια, στα οποία οφειλόταν ο πλούτος των χρωμάτων. Σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες το μείγμα γινόταν ρευστό κι όταν κρύωνε αποκτούσε τη στερεή μορφή του. Το δύσκολο και επίπονο έργο του σμαλτωτή ολοκληρωνόταν με τη λείανση και το τελικό γυάλισμα.
Η σταυροθήκη Fieschi Morgan, Κωνσταντινούπολη, αρχές 9ου αιώνα, ασήμι, χρυσός, περίκλειστο σμάλτο και νιέλο, 10,2Χ7,4 εκ., Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (The Glory of Byzantium. Art and Culture of the Middle Byzantine Era, A.D. 843-1261, Edited by Helen C. Evans and William D. Wixom, The Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη 1997, σελ. 75).
