22. Βιβλία που διαιωνίζουν ιδέες και επιτεύγματα των παλαιότερων, βιβλία που μεταδίδουν τη χριστιανική διδασκαλία, βιβλία που αποτυπώνουν τη σκέψη των Βυζαντινών, αλλά και βιβλία που αφηγούνται ιστορίες. Τα κοσμικά γραπτά έργα αποτελούν μια διαφορετική κατηγορία εκδόσεων από τα θρησκευτικά χειρόγραφα κι αυτό δεν αφορά μόνο το περιεχόμενό τους όπως το αντιλαμβάνονταν οι αναγνώστες. Συχνά τα αντιμετώπιζαν διαφορετικά κι εκείνοι που είχαν την επιμέλεια της εμφάνισής τους. Αποφεύγοντας τα πλούσια πρωτογράμματα ή τα διακοσμητικά πλαίσια, οι μικροτέχνες προτιμούσαν μία εικονογράφηση πιο σεμνή, που αποσκοπούσε στο να κάνει σαφέστερη τη διήγηση. Οι ζωγραφιές αυτού του τύπου έφερναν την ιστορία πιο κοντά στον αναγνώστη δίνοντάς του την ψευδαίσθηση ότι τη βλέπει με τα ίδια του τα μάτια. Τα γεγονότα γίνονταν πιο κατανοητά, άμεσα και οικεία.
Γύρω στα 1070 ένας αξιωματούχος του Βυζαντίου με το όνομα Ιωάννης Σκυλίτζης συνέγραψε μία ιστορία για την περίοδο που άρχιζε με τη βασιλεία του Μιχαήλ Α΄ του Ραγκαβή και κατέληγε με την άνοδο στο θρόνο του Ισαάκ Α΄ του Κομνηνού (811-1057). Το χρονικό έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές και διαδόθηκε ευρύτατα, όπως αποδεικνύει ένα εξαιρετικό αντίγραφό του που σήμερα φυλάσσεται στη Μαδρίτη. Η παραγγελία του έργου στη Σικελία των Νορμανδών βασιλέων πιστοποιεί τη μεγάλη απήχηση που είχε το Βυζάντιο πολύ πέρα από τα εδαφικά του σύνορα.
*Τις 235 σελίδες που σώζονται ολοκληρώνουν 574 μικρογραφίες, οι οποίες πλαισιώνουν έναν ιδιαίτερο γραφικό χαρακτήρα. Με βάση τα χαρακτηριστικά του χειρογράφου οι επιστήμονες καταφέρνουν να σκιαγραφήσουν τους έμπειρους δημιουργούς που το φιλοτέχνησαν: Μία ομάδα καλλιτεχνών, της οποίας τα μέλη δεν θα ήταν αποκλειστικά βυζαντινής καταγωγής αλλά σίγουρα και δυτικής, ίσως και μωαμεθανικής, που θα μιλούσαν πολλές γλώσσες και από κοινού θα συνέβαλαν στον πολιτισμικό πλούτο αυτής της προσπάθειας. Όλοι μαζί δεν θα μπορούσαν να συνυπάρξουν έτσι γόνιμα παρά στη νορμανδική Σικελία.
Μικρογραφία που αναπαριστά την επίθεση των Αράβων εναντίον της Θεσσαλονίκης το 904, από τη χρονογραφία του Ιωάννη Σκυλίτζη, Νότιος Ιταλία (Παλέρμο), γύρω στα 1150-75, τέμπερα σε περγαμηνή, 235 φύλλα, 35,5Χ27 εκ., Μαδρίτη Εθνική Βιβλιοθήκη (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Η, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1979, σελ. 57).
