Τρίτη 14 Οκτωβρίου 2008

36. Οι δημιουργίες του παρελθόντος

36. Οι δημιουργίες του παρελθόντος, κομμάτια παρμένα μέσα από τη ζωή μίας κοινωνίας που παρήλθε κρατούν σε συμπυκνωμένη μορφή τον ίδιο τον πολιτισμό της. Ξεχωριστή θέση καταλαμβάνουν στην έρευνα των μεταβυζαντινών αιώνων τα εκκλησιαστικά κειμήλια. Πραγματικοί θησαυροί, καμωμένοι από ακριβά υλικά προορίζονταν για μία προκαθορισμένη λειτουργική χρήση. Σήμερα αντικατοπτρίζουν τις τάσεις της εποχής τους σε ό,τι αφορά τις κοινωνικές συνθήκες αλλά και τις καλλιτεχνικές.
Στις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη φιλοξενείται ένα εκκλησιαστικό σκεύος που από μόνο του διηγείται τη μακραίωνη ιστορία του. Το σχήμα του είναι ανάμνηση μίας βυζαντινής εκκλησίας με οκταγωνικό τρούλο και μεγάλα παράθυρα. Στην πολυγωνική αψίδα του ιερού υπάρχει σκέπασμα που ανοίγει κι έτσι σχηματίζεται μία θήκη όπου πιθανόν τοποθετούσαν τον άρτο. Για τη δημιουργία του κιβωτίου συνεργάστηκαν πολλές ξεχωριστές τεχνικές: Ο τεχνίτης συνδύασε τη σφυρηλασία του ασημιού με την επιχρύσωση, την εγχάραξη και το λαμπερό σμάλτο που χρωματίζει τα παράθυρα του μικρού ναού με φωτεινό άσπρο, πράσινο και γαλάζιο. Τον πυρήνα του περιβάλλει η σημαντικότατη επιγραφή που επιβεβαιώνει την ύπαρξη του ανθρώπου, του τόπου και του χρόνου. Διαβάζουμε: Με τη χάρη του Χριστού, με έξοδα και την
τέχνη του μοναχού Δημήτριου Χατζή αφιερώθηκε στην αγία Μονή του Προδρόμου το 1613.
Φυλαγμένα με ευλάβεια σε προστατευμένα σκευοφυλάκια, τα ιερά εκκλησιαστικά κειμήλια χάρη στις επιγραφές και τα αφιερώματα που φέρουν ξεπέρασαν το θρησκευτικό τους πλαίσιο κι έγιναν τεκμήρια που στις περιορισμένες διαστάσεις τους μπόρεσαν να περικλείσουν την Ιστορία μιας ολόκληρης περιόδου.
*Λίγο πιο κάτω από τη βασική πληροφορία, στο κεντρικό ορθογώνιο πλακίδιο βρίσκουμε το μονόγραμμα της μονής και το γεωγραφικό της στίγμα, «στο όρος Μενοίκεο». Ξετυλίγοντας το μίτο της ιστορίας του αντικειμένου καταλήγουμε στη Μονή Τιμίου Προδρόμου, έξω από την πόλη των Σερρών, ένα από τα πιο σπουδαία μοναστήρια της περιοχής, τόπος όπου αποσύρθηκε στο τέλος της ζωής του ο Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος.
Ενεπίγραφο σκεύος εκκλησιαστικής χρήσης σε σχήμα βυζαντινού ναού, ασήμι επιχρυσωμένο και σμάλτο, ύψ. 22 εκ., Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη (Δεληβορριάς Α.-Φωτόπουλος Δ., Η Ελλάδα του Μουσείου Μπενάκη, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 1997, σελ. 330-331).