Τρίτη 14 Οκτωβρίου 2008

26.Κεραμικά

26. Στην προσπάθεια ανασύνθεσης της βυζαντινής πραγματικότητας οι επιστήμονες δεν στηρίζονται αποκλειστικά στα υψηλής ποιότητας καλλιτεχνήματα που αντικατοπτρίζουν τις επιταγές της θρησκευτικής ή της κοσμικής εξουσίας. Αξιόλογο δεδομένο για τις ερμηνείες που διατυπώνουν αποτελούν και τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης, εκείνα που παράχθηκαν από φτηνά υλικά για να ικανοποιήσουν τις πιο απλές ανάγκες. Ανάμεσά τους μία μεγάλη κατηγορία συνιστούν τα είδη που πλάστηκαν με πηλό από ειδικευμένους τεχνίτες, τους κεραμείς. Μία ποικιλία σχημάτων και μεγεθών προδίδει τις διαφορετικές τους χρήσεις: Πίθοι που προορίζονταν για τη φύλαξη των προϊόντων μαζί με αμφορείς μέσα στους οποίους ταξίδευαν τα διάφορα είδη, τσουκάλια, σκεύη με ειδική βάση όπου έμπαιναν τα αναμμένα κάρβουνα για να διατηρείται ζεστό το φαγητό, κανάτια με μακρύ λαιμό, γαβάθες και πιατέλες, κύπελλα με διπλή λαβή, ποτήρια με πόδι, φλασκιά. Ανάλογη της οικογένειας που έκανε την παραγγελία ήταν και η ποιότητα των κεραμικών, από τα λεπτά καλοδουλεμένα σερβίτσια με την περίτεχνη διακόσμηση μέχρι τα ταπεινά, ακατέργαστα πιατικά.
Μία χαρακτηριστική εφυάλωση κι ένας διακοσμητικός πλούτος συμπλήρωναν την εμφάνιση των βυζαντινών κεραμικών. Χριστιανικά θέματα ή απλά γεωμετρικά σχέδια εναλλάσσονταν με ανθρώπινες μορφές, συχνά με ψάρια, πουλιά και ζώα ή με θέματα δανεισμένα από την Ανατολή. Εκτός από τα σκεύη
του τραπεζιού οι κεραμείς κατασκεύαζαν πλακίδια, τούβλα, λυχνάρια, θυμιατήρια, μικρές εικόνες και το πιο σημαντικό...παιχνίδια για τα παιδιά!
*Η επεξεργασία των κεραμικών γινόταν στον τροχό και ακολουθούσε το ψήσιμο σε καμίνια. Τον 7ο αιώνα οι βυζαντινοί κεραμοποιοί, εξέλιξαν τις τεχνικές που τους είχε κληροδοτήσει η αρχαιότητα εισάγοντας την καινοτομία της εφυάλωσης. Περνώντας πάνω στα δημιουργήματά τους μία επάλειψη από μεταλλικά οξείδια κατόρθωναν να τους δώσουν μία γυαλιστερή στιλπνή όψη. Σε πολλά σημεία της αυτοκρατορίας, σε μεγάλα κέντρα αλλά και σε χωριά λειτούργησαν εργαστήρια κεραμικής. Η Κόρινθος, η Αθήνα, η Χερσώνα και πρώτη απ’ όλες η Κωνσταντινούπολη αναφέρονται συχνά ως τόποι παραγωγής των καλύτερων αντικειμένων που είχαν προορισμό τόσο τις τοπικές όσο και τις ξένες αγορές.
Κύπελλο με εγχάρακτη παράσταση χορεύτριας που κρατάει κρόταλα, Κύπρος 13ος αιώνας, εφυαλωμένη κεραμική, ύψ. 5 εκ., διάμ. 15 εκ.,Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη (Δεληβορριάς Α.-Φωτόπουλος Δ., Η Ελλάδα του Μουσείου Μπενάκη, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 1997, σελ. 245).