Τρίτη 14 Οκτωβρίου 2008

24.Η "Κλίμακα"

24. Υπήρξαν φορές όπου ο ζωγράφος προτίμησε να συναντήσει το περιεχόμενο ενός κειμένου έξω από το αντίστοιχο χειρόγραφο. Η ζωγραφική του ήταν εκείνη που περιέγραφε οπτικά το θέμα και ταυτόχρονα μετέδιδε τα διδάγματά του.
Τον 7ο αιώνα έζησε στο Σινά, στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης, ένας μοναχός, ο Ιωάννης. Στο πλαίσιο της μεγάλης φιλολογικής άνθησης που συντελέστηκε στο μοναστήρι ο Ιωάννης έγραψε ένα εγχειρίδιο με τίτλο "Η Ουρανοδρόμος Κλίμακα". Τετρακόσια χρόνια αργότερα το έργο του Ιωάννη της Κλίμακος "ντύνεται" για πρώτη φορά με χρώματα και γίνεται ζωγραφική.
Μία "ουρανοδρόμος" σκάλα διασχίζει διαγώνια την εικόνα και ένας μεγάλος αριθμός μοναχών συνωστίζεται στα σκαλιά της. Οι πειρασμοί με τη μορφή μικρών μαύρων δαιμόνων προσπαθούν να τους παρασύρουν για να τους εμποδίσουν να φτάσουν στην κορυφή, στον ουρανό, όπου θα τους υποδεχτεί ο Χριστός και θα κατακτήσουν την τελείωση. Η μαύρη τρύπα της Κόλασης περιμένει ορθάνοιχτη όσους δεν αντιστέκονται αποτελεσματικά.
Να μία εικόνα που λειτουργούσε από μόνη της ως βιβλίο. Με την απεικόνιση και μέσω της οπτικής επαφής, το θέμα δημιουργούσε εντονότερη εντύπωση στον πιστό και κατά συνέπεια το διδακτικό του μήνυμα περνούσε με πιο ξεκάθαρο τρόπο.
*Το κείμενο της "Ουρανοδρόμου Κλίμακος" πρότεινε μεθόδους που θα οδηγούσαν το μοναχό στην ηθική ολοκλήρωσή του, εκθέτοντας τις αρετές που θα έπρεπε να καλλιεργήσει αλλά και τα ελαττώματα που όφειλε να αποφύγει. Οι προτροπές ήταν οργανωμένες σε τριάντα κεφάλαια που το καθένα παρομοιαζόταν με σκαλοπάτι μιας μακριάς σκάλας που ανέβαινε μέχρι τον ουρανό.
Η "Κλίμακα" ως ανάγνωσμα διαδόθηκε ευρύτατα μόνο τετρακόσια χρόνια μετά τη συγγραφή της ενώ τα πιο λαμπρά αντίγραφά της προέρχονται από τον 11ο και το 12ο αιώνα.
Εικόνα με την "Ουρανοδρόμο Κλίμακα", Όρος Σινά ή Κωνσταντινούπολη, τέλη 12ου αιώνα, αυγοτέμπερα σε ξύλο, 41,1Χ29,5 εκ., Σινά, Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης 28
(Βοκοτόπουλος Π., Ελληνική Τέχνη, Βυζαντινές Εικόνες, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995, σελ.54).