31. Η σκιαγράφηση της προσωπικότητας του βυζαντινού ζωγράφου που στα κείμενα αναφέρεται και ως ιστοριογράφος ή μαΐστωρ δεν είναι απλή υπόθεση. Η θέση τους στην κοινωνία της εποχής δεν είναι πολύ ξεκάθαρη, παρότι γνωρίζουμε ότι η ενασχόληση με τη ζωγραφική των εικόνων θεωρούνταν μία αξιοπρεπής εργασία, στα βήματα του ευαγγελιστή Λουκά, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση δημιούργησε τις πρώτες αγιογραφίες. Φαίνεται ότι χάρη στην τέχνη τους κάποιοι επαγγελματίες ζωγράφοι αποκτούσαν χρήματα και την αναγνώριση των συγχρόνων τους ενώ προικισμένος καλλιτέχνης ήταν κι ο ίδιος ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος VII ο Πορφυρογέννητος. Συχνά οι αγιογράφοι περιγράφονται στα σχετικά συγγράμματα ως αποδέκτες μίας ιδιαίτερης, υπερφυσικής βοήθειας που συνέβαλλε στην εκτέλεση του έργου τους. Ελάχιστα στοιχεία μας παραδίδονται για την εκπαίδευση των καλλιτεχνών. Στη διαθήκη του Άγγελου Ακοτάντου το 1436, πληροφορούμαστε ότι τόσο οι γνώσεις όσο και τα σύνεργα της τέχνης περνούσαν από πατέρα σε γιο κι από γενιά σε γενιά σαν πολύτιμη περιουσία. Μερικές φορές οι γονείς ανέθεταν τα παιδιά τους σε κάποιον έμπειρο τεχνίτη για να μαθητεύσουν κοντά του, στο σπίτι ή στο εργαστήριό του.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις οι ζωγράφοι που έζησαν πριν από το 12ο αιώνα δεν υπέγραψαν τις δημιουργίες τους. Στους αμέσως επόμενους αιώνες η μεγάλη διάδοση ορισμένων ονομάτων αποκαλύπτει τη φήμη που απολαμβάνουν πλέον οι καλλιτέχνες. Η υπογραφή τους διασώζει στοιχεία για την εμπορική αξία των εικόνων και τις συνθήκες που διέπουν την παραγωγή τους. Στα έργα που προορίζονται για τις ξένες αγορές ο ζωγράφος, συνειδητός επαγγελματίας, προσθέτει δίπλα στο ονοματεπώνυμο τη γενέτειρά του: Andreas Riço de Candia pinxit, «ο Ανδρέας Ρίτζος από το Ηράκλειο το ζωγράφισε».
*Πιθανολογείται ότι εργαστήρια ζωγραφικής στέγαζαν και τα μοναστήρια όμως δεν υπάρχουν στοιχεία που να το βεβαιώνουν. Οι τάσεις των ζωγράφων δεν διακρίνονται πάντα στα έργα τους. Ξέρουμε ότι ακολουθούσαν κάποια καθιερωμένα πρότυπα, όμως είναι σίγουρο ότι σέβονταν και τις απόψεις του παραγγελιοδότη. Οι καταξιωμένοι καλλιτέχνες διατηρούσαν μία ελευθερία επιλογών και το ταλέντο τους διασφάλιζε τη μοναδικότητα της έκφρασής τους.
Βημόθυρο με τον Ευαγγελισμό και τους αγίους Πέτρο και Ιωάννη τον Θεολόγο, Ανδρέας Ρίτζος (?), δεύτερο μισό 15ου αιώνα, 165Χ41 και 146Χ37 εκ., Πάτμος, Χώρα, Άγιος Γεώργιος Απορθειανών (Βοκοτόπουλος Π., Ελληνική Τέχνη, Βυζαντινές Εικόνες, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995, σελ.168).
